Nieswoiste zapalenie jelit (IBD) to przewlekła, nawracająco-ustępująca choroba układowa przewodu pokarmowego, charakteryzująca się procesem zapalnym wymagającym dożywotniego leczenia. Podstawowe przyczyny IBD są nadal niejasne, ponieważ to heterogeniczne zaburzenie wynika ze złożonej interakcji między zmiennością genetyczną, układem odpornościowym gospodarza i czynnikami środowiskowymi. Obecna wiedza uznaje dietę za czynnik ryzyka rozwoju IBD i przypisuje znaczną rolę patogenną dysbiozie jelitowej wywołującej nieprawidłową odpowiedź immunologiczną błony śluzowej u osób genetycznie predysponowanych.
IBD obejmuje chorobę Leśniowskiego-Crohna (CD) i wrzodziejące zapalenie jelita grubego (UC), ale także rzadsze choroby, takie jak mikroskopowe zapalenie jelita grubego. IBD charakteryzuje się zapaleniem przewodu pokarmowego i dysregulacją odpowiedzi immunologicznej, zwykle z nawrotami i remisjami.
Mikroskopowe zapalenie jelita grubego MZJG
Jednym ze schorzeń układu pokarmowego jest mikroskopowe zapalenie jelita grubego (MZJG),microscopic colitis (MC), to przewlekła choroba zapalna jelita o nieznanej przyczynie, wyróżniająca się obecnością charakterystycznych zmian mikroskopowych, bez zmian makroskopowych (endoskopowych) i radiologicznych. Podobnie jak wrzodziejące zapalenie jelita grubego oraz choroba Leśniowskiego-Crohna, MZJG zalicza się do nieswoistych chorób zapalnych jelit.
Mikroskopowe zapalenie jelita grubego nie prowadzi do poważniejszych powikłań. Nie zwiększa ryzyka gruczolaków ani raka jelita grubego. Wynika to prawdopodobnie z odmienności toczącego się w jelicie grubym stanu zapalnego, który nie sprzyja rozwojowi procesów nowotworowych.
Wprowadza jednak dezorganizację w życiu codziennym i zawodowym i bywa uciążliwe.
Wyodrębnia się 3 podtypy MZJG:
-zapalenie kolagenowe (ang. collagenous colitis) - z pogrubieniem podnabłonkowej warstwy kolagenu
-zapalenie limfocytowe (ang. lymphocytic colitis) - ze zwiększoną liczbą limfocytów śródnabłonkowych
-forma niekompletna (ang. incomplete microscopic colitis) – pośredni
Etiologia i czynniki ryzyka
Nie ma sposobu, aby zapobiec mikroskopowemu zapaleniu jelita grubego, ale odpowiednie leczenie może pomóc w zapobieganiu nawrotom choroby. Mikroskopowe zapalenie jelita grubego nie zwiększa szans zachorowania na raka jelita grubego.
Kobiety, osoby w wieku powyżej 50 lat i osoby z chorobą autoimmunologiczną (układ odpornościowy atakuje organizm) są bardziej narażone na mikroskopowe zapalenie jelita grubego.
Objawy i przyczyny
-predyspozycja genetyczna (częstsze występowanie antygenu układu zgodności tkankowej HLA-DR3-DQ2)
-współwystępowanie chorób autoimmunologicznych, takich jak RZS- reumatoidalne zapalenie stawów, choroby Hashimoto, zespołu Sjögrena, miasthenia gravis, cukrzycy i celiakii.
-zaburzenia jelitowej flory bakteryjnej
-podejrzewa się że na skutek błędnie działającego układu immunologicznego fizjologicznie występujące bakterie są traktowane jak antygen i rozwija się stan zapalny
- zmniejszenie wchłaniania kwasów żółciowych w jelicie- żółć jest wytwarzana i uwalniana przez wątrobę, a następnie przesyłana przez struktury przypominające rurki zwane przewodami żółciowymi do jelita cienkiego, gdzie pomaga organizmowi rozkładać i wchłaniać pokarm. W przypadku złego wchłaniania kwasów żółciowych coś, na przykład kamień, blokuje przepływ żółci z wątroby i pęcherzyka żółciowego do jelita.
- w przypadku zapalenia kolagenowego nadprodukcja lub degradacja kolagenu
-przyjmowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych NLPZ, leków IPP zobojętniających kwas żołądkowy, leki SSRI- antydepresanty, niektóre leki nasercowe i chemioterapeutyki
-czynniki środowiskowe- stres, niewłaściwa dieta prowadzi do nadprodukcji cytokin prozapalnych z TNF-alfa (tumor necrosis alfa) jako głównego mediatora stanu zapalnego
-palenie papierosów
-nadaktywność immunologiczna na własne bakterie pokarmowe w układzie Gald
Objawy
-wodnista biegunka bez dodatku krwi czy śluzu, także w nocy,
-kolkowe bóle brzucha,
-nagłe parcie na stolec,
-nietrzymanie kału,
-stolce tłuszczowe,
-czasem spadek masy ciała.
-odwodnienie, niedobory białka i niedokrwistość
Diagnostyka
Na początku diagnostyki wykluczyć należy
-infekcyjną przyczynę objawów, tj. zakażenia - posiew kału.
-zespół jelita drażliwego (IBS) - cechą odróżniającą jest zmienny rytm wypróżnień, a nie tylko wodnista biegunka oraz brak dolegliwości w nocy. Diagnostykę w kierunku MZJG należy rozważyć u osób z objawami zespołu jelita drażliwego z biegunką, którzy nie odpowiadają na leczenie.
-inne nieswoiste choroby zapalne jelit (choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego)
-Celiakię - u chorych na MZJG zaleca się badania przesiewowe w kierunku celiakii
-nowotwory jelita grubego
-WZJG I chorobę Leśniewskiego Crohna
-nietolerancję laktozy, nietolerancje pokarmowe
-inne przyczyny przewlekłej biegunki, np. infekcyjne, bakteryjne, pasożyty
Najlepszą metodą potwierdzenia rozpoznania i stopnia zaawansowania MZJG jest pełna kolonoskopia wraz z pobraniem wycinków do oceny histopatologicznej pod mikroskopem, z wielu miejsc, tj. z każdego segmentu jelita grubego (odbytnica, esica itd.). Wygląd jelita grubego w badaniach endoskopowych jest na ogół prawidłowy, rzadko zdarza się niewielki obrzęk, obszary przekrwienia czy wybroczyny w błonie śluzowej. "Na oko" nie widać żadnych owrzodzeń, nadżerek ani krwawienia
Chociaż wyniki rutynowych badań laboratoryjnych (z krwi, moczu, kału) oraz badań radiologicznych (USG, RTG, tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny, enterografia, enterokliza jelita cienkiego i grubego są prawidłowe, jednak niekiedy może występować niewielka niedokrwistość, eozynofilia (zwiększenie liczby eozynofilów), zaburzenia wchłaniania witaminy B12 i jej zmniejszone stężenie w surowicy, a także niewielkie podwyższenie OB.
Leczenie
Osoby chorujące na mikrospokopowe zapalenie jelita grubego powinny być pod kontrolą lekarza, który zadecyduje, jakie leczenie będzie najlepsze. W leczeniu stosuje się: budezonid – lek z grupy kortykosteroidów.
Kortykosteroidy, leki wytwarzane przez człowieka, które bardzo przypominają kortyzol (hormon wytwarzany przez nadnercza). Sterydy działają poprzez zmniejszenie stanu zapalnego i zmniejszenie aktywności układu odpornościowego. Dwa steroidy najczęściej przepisywane na mikroskopowe zapalenie jelita grubego to budezonidi prednizon. Uważa się, że budezonid jest najbezpieczniejszym i najskuteczniejszym lekiem w leczeniu mikroskopowego zapalenia jelita grubego.
Żywica kolestyraminowa, która blokuje kwasy żółciowe
Antybiotyki
Mesalamina i sulfasalazyna w celu zmniejszenia obrzęku
Leki działające na układ odpornościowy, takie jak merkaptopuryna, azatiopryna i metotreksat
Inhibitory czynnika martwicy nowotworu (TNF), takie jak infliksymabi adalimumab
W przypadkach opornych na wszystkie wymienione leki w grę wchodzi leczenie operacyjne - chirurgiczne usunięcie jelita grubego, czyli kolektomia - z zespoleniem (wytworzenie zbiornika jel wytworzenie zbiornika jelitowego j-pouch), lub z wytworzeniem ileostomii czasowej lub stałej.
Dieta Low foodmap, SCD
Dieta oparta na konkretnych węglowodanach SCD
Dieta śródziemnomorska (MD) charakteryzuje się większym spożyciem warzyw, owoców, zbóż, orzechów, roślin strączkowych i tłuszczów nienasyconych, przy umiarkowanym spożyciu ryb i nabiału oraz zmniejszonym spożyciu tłuszczów nasyconych, mięsa i słodyczy. Dieta MD była szeroko badana poza IBD i wiąże się z szeregiem korzyści, w tym zmniejszonym ryzykiem chorób sercowo-naczyniowych i nowotworów, ze względu na postulowane właściwości przeciwzapalne
Produkty zawierające foodmap FODMAP składają się z cząsteczek, które są słabo wchłaniane w jelicie cienkim i fermentowane przez bakterie w okrężnicy. Te niestrawne składniki żywności wywołują u pacjentów z IBD objawy. FODMAP-y to krótkołańcuchowe fermentujące węglowodany, które mogą powodować zatrzymanie wody, co prowadzi do biegunki, gazów i wzdęć, objawów, które często są poważne u wielu pacjentów z IBD.
W oparciu o hipotezę fermentujących oligosacharydów, disacharydów, monosacharydów i polioli (FODMAP), dieta low-FODMAP została zaproponowana jako potencjalne podejście terapeutyczne w przypadku nieswoistego zapalenia jelit (IBD) z obiecującymi wynikami w zakresie leczenia choroby. Jednak dieta ta oznacza określone szerokie ograniczenie żywności, co
potencjalnie zwiększa ryzyko niedoborów żywieniowych i może nasilać dysbiozę mikrobioty jelitowej u pacjentów z IBD. ….. kwestionowany ze względu na ich restrykcyjny charakter i potencjalnie negatywny wpływ na mikrobiotę jelitową. Istnieją również obawy związane z niedoborami żywieniowymi w populacji już predysponowanej. Ponadto stopień objawów nie zawsze odzwierciedla ilość stanu zapalnego w jelitach mierzoną za pomocą biomarkerów stanu zapalnego.Powinna być stosowana od 2-6 tygodni….jesli dolegliwości ustąpią, przechodzimy do następnego etapu, jeśli są są bez zmian – nie przedłużaj, ani nie powtarzaj tej diety. Może to oznaczać, że jelita nie reagują na tę modyfikację dietetyczną. W porozumieniu ze specjalistą rozważ inne terapie.
Etap 2 – ponowne wprowadzenie produktów zawierających FODMAP
Czas trwania: 8–12 tygodni
Polega na stopniowym włączaniu do diety produktów bogatych w FODMAP. Jeden typ FODMAP dziennie przez np. 3 dni. Ma to pomóc określić, które z nich wywołują objawy IBS, a które nie.
Po każdym wprowadzeniu nowego produktu monitoruj objawy. Zapisuj spożyte produkty i napoje oraz występowanie i rodzaj ewentualnych dolegliwości. Między wprowadzaniem kolejnych produktów, rób kilka dni przerwy. W tym okresie jedz produkty o niskiej zawartości FODMAP.
Etap 3 – personalizacja diety
Polega na:
maksymalnym zmniejszeniu ograniczeń żywieniowych
zwiększeniu różnorodności produktów spożywczych w diecie
ustaleniu indywidualnej diety możliwej do stosowania w dłuższej perspektywie.
Leczenie IBD powinno być prowadzone przy możliwie najmniejszych ograniczeniach dietetycznych, aby uniknąć szkodliwych konsekwencji, szczególnie w odniesieniu do adekwatności odżywczej i mikrobioty jelitowej. Dlatego ważne jest indywidualizowanie i monitorowanie interwencji żywieniowej.
Wykazano, że zarówno w przypadku IBD u dzieci, jak i u dorosłych interwencje żywieniowe poprawiają objawy kliniczne, a także obciążenie zapalne……
Ponadto, ważnym elementem w zmniejszaniu symptomów mikroskopowego zapalenia jelita grubego jest odpowiednia dieta. Dieta powinna być uboga w tłuszcze, łatwo przyswajalna, z przewagą tłuszczów roślinnych. Należy całkowicie wykluczyć z diety produkty, które mogą powodować wzdęcia (jak kapusta i rośliny strączkowe), produkty pełnoziarniste, bogate w błonnik, tłuste mięsa i nabiał oraz słodycze.
Probiotykoterapia w MZJG
Stosowanie probiotyków nie jest metodą leczenia MZJG a ma na celu wspomagać proces zdrowienia. W badaniach podkreśla się, że probiotyki sprzyjają wzmacnianiu połączeń między komórkami nabłonka jelita grubego, regulacji stanu zapalnego i odbudowywaniu warstwy ochronnej mucyny. Promowanie eubiozy, czyli stanu równowagi mikrobiotycznej, ułatwia zatem powrót do zdrowia i sprzyja utrzymaniu stanu remisji.
W badaniach wykazano między innymi, że probiotyki zmieniały konsystencję stolca na bardziej zwartą i zmniejszały częstotliwość wypróżnień wśród osób z mikroskopowym zapaleniem jelita grubego, co znacząco poprawiało jakość ich życia. To wystarczająco przekonujący powód, by rozważyć wprowadzenie do swojej diety celowanej suplementacji probiotykami, której skład dobierany jest na bazie mikrobiotycznej analizy próbki kału danej osoby
Metody radzenia sobie z objawami i suplementacja
U osób chorych na nieswoiste stany zapalne jelit bardzo często obserwuje się niedobory witamin i składników mineralnych, co może być spowodowane ich niedostateczną podażą wraz z dietą, zaburzeniami wchłaniania, zwiększoną utratą wraz ze stolcem.
Najczęściej obserwuje się niedobory witaminy B12 i kwasu foliowego, co może prowadzić do rozwoju niedokrwistości. Należy również zwrócić uwagę na odpowiednią podaż witamin o działaniu antyoksydacyjnym, przede wszystkim witaminy A oraz E, szczególnie w aktywniej fazie choroby, gdzie nasila się stres oksydacyjny. Dlatego też suplementacja, po oznaczeniu niedoborów badaniami laboratoryjnymi, jest zasadna. Poniżej przykłady:
-Koenzym Q10 obniża poziom cytokin, ułatwiając tłumienie ostrych i przewlekłych stanów zapalnych i wpływana zmniejszenie poziomu markerów stanu zapalnego.
Koenzym Q10 nie rozpuszcza się w wodzie, a jest doskonale rozpuszczalny w tłuszczach,zaleca się zażywanie suplementu wraz z posiłkiem bogatym w tłuszcze.
-Kurkumina z piperyną- w badaniach porównano efekty stosowania ekstraktu z kurkumy w dawce 1500 mg na dobę lub 1200 mg ibuprofenu (leku z grupy NLPZ). Okazało się, że skuteczność kurkuminy była równie wysoka co leku przeciwzapalnego. Jako związek o działaniu immunomodulującym, kurkumina wspomaga walkę z infekcjami wirusowymi, bakteryjnymi i grzybiczymi. W obecności piperyny jej działanie jest wyższe nawet o 2000% i warto ten suplement spożywać z tłuszczem.
Metylokobalamina- w przypadku anemii z niedoborów witaminy B12 jest to najlepsza opcja na uzupełnienie B12- doskonale się wchłania, dłużej magazynuje w tkankach i nie zawiera toksycznego cyjanku. Ta aktywna formajest wysoce skuteczna, gdyż nie ulega przekształceniu w organizmiejak syntetyczna jej postać.
Natomiast podstawowym zaleceniem przy biegunkach jest odpowiednie nawodnienie. Oprócz przegotowanej, letniej wody pić można ściągające płyny garbnikowe, takie jak napar z suszonych jagód albo mocno rozcieńczone soki warzywne czy kakao na wodzie .
Okresowo wspomagać się można węglem aktywnym.
Posiłki w tym przypadku- może to być kleik ryżowy z marchwią, biały, rozgotowany ryż, zupa krupnik z rozgotowaną kaszą, rozmoczone pieczywo, a następnie kolejne łagodne dla jelit produkty, jak np. pieczone jabłko, gotowane jajko, gotowane i rozdrobnione chude mięso albo rybę.
Zalecenia żywieniowe
Nie ma jednej uniwersalnej diety którą można polecić, ogólne zasady do których należy się stosować poniżej.
Posiłki powinny być przygotowywane odpowiednimi technikami kulinarnymi o odpowiedniej konsystencji, z ograniczeniem ostrych przypraw podrażniających układ pokarmowy takich jak ziele angielskie, chili, kostki rosołowe, liść laurowy.
Należy wykluczyć dodatki (takich jak polisorbat 80 i karboksymetyloceluloza), przetworzonej żywności bogatej w maltodekstryny i sztucznych słodzików zawierających sukralozę lub sacharynę oraz emulgatory i zagęszczacze,
Eliminujemy ocet, musztardy, sosy gotowe, przetwory konserwowane i słodzone cukrem ale i słodzikami- pikle, dżemy, mleka skondensowane, syropy, miód.
Nie są wskazane gotowe wyroby cukiernicze typu ciasta, drożdżówki, pączki, rogaliki oraz płatki śniadaniowe z wysoko przetworzonych składników z dodatkiem polepszaczy.
Unikajmy smażenia na głębokim tłuszczu, bardziej odpowiednie jest gotowanie na parze, duszenie, pieczenie np. w naczyniu żaroodpornym.
Surowe warzywa, kiszonki i kwaśne owoce są niewskazane.
Dozwolone produkty to :
-ryż biały, lekkostrawne kasze np. jaglana, manna, kuskus, bulgur
-warzywa tj. ziemniaki, pomidory, marchew
-owoce np. banany, jabłka
-przetwory mleczne tj. jogurty naturalne, mleko, chude sery twarogowe u osób bez nietolerancji
-chude mięso, wędliny tj. kurczak, indyk (najlepiej certyfikowane, bez GMO i antybiotyków)
-oleje roślinne np. oliwa z oliwek, olej lniany
-łagodne przyprawy ziołowe
Posiłki powinny być lekkostrawne, małe objętościowo aby nie przeciążać układu pokarmowego, spożywane 5-6 razy dziennie, o odpowiedniej temperaturze.
Nawodnienie jest bardzo istotne, należy pić 30ml płynów na każdy kilogram masy ciała w formie lekkich naparów ziołowych, wody niegazowanej, dopuszczalna jest słaba kawa i herbata w fazie remisji.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32235316/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34988652/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27670440/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC9920576/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC11063602/
https://medyc.net/mikroskopowe-zapalenie-jelita-grubego-objawy-przyczyny-testy-i-leczenie
https://onkolmed.pl/wpis/619,mikroskopowe-zapalenie-jelita-grubego-przyczyny-objawy-leczenie
https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/choroby/jelitogrube/133634,mikroskopowe-zapalenie-jelita-grubego
https://jelito.net/choroby/mikroskopowe-zapalenie-jelita-grubego