Histamina występuje u każdej osoby na optymalnym poziomie dzięki enzymom które ją neutralizują i rozkładają, są to DAO i HNMT. Kiedy enzymy nie są wystarczająco aktywne lub zahamowane i nie potrafią dezaktywować histaminy z pożywienia i zapobiec jej przedostaniu się do krwiobiegu, może rozwinąć się nietolerancja histaminy.
Histamina jest niezbędna, odpowiada za gojenie się ran, skurcze mięśni, wydzielanie kwasu żołądkowego, pracę jelit, odpowiednie ciśnieniekrwi, temperaturę ciała, pamięć, reguluje sen i czuwanie oraz wydzielanie kwasu żołądkowego.
U większości osób nadmiar histaminy z żywności rozkładamy jest głównie przez enzym DAO w przewodzie pokarmowym i nie powoduje negatywnych skutków zdrowotnych. Każda osoba może mieć różną zdolność do rozkładania histaminy a nietolerancja może pojawić się w każdym wieku.
Nie jest to alergia pokarmowa gdyż nie są przeciw niej wytwarzane przeciwciała i nie jest sklasyfikowana też jako choroba, jest brakiem równowagi pomiędzy spożyciem histaminy a jej rozłożeniem przez organizm.
Głównym źródłem histaminy w komórkach są komórki tuczne i bazofile; histamina uwalniana z komórek tucznych i bazofilów wywiera swoją aktywność biologiczną poprzez aktywację czterech receptorów sprzężonych z białkiem G, mianowicie H1R, H2R, H3R (wyrażanych głównie w mózgu) i H4R.
Receptor H1
-odpowiada za objawy ze strony układu oddechowego wywołując katar, duszności, kichanie, przekrwienie błony śluzowej nosa, astmę
-ze strony układu rozrodczego- bolesne miesiączki
-ze strony układu krwionośnego- kołatania serca, spadek ciśnienia lub nadciśnienie, arytmia, wstrząs
-z objawów skórnych to pokrzywka, rumień, egzema
Receptor H2- odpowiada za objawy ze strony układu pokarmowego wywołując bóle brzucha, biegunkę, wzdęcia, uczucie pełności po posiłku, zaparcia, nudności
oraz krwionośnego - kołatania serca, spadek ciśnienia lub nadciśnienie, arytmia, wstrząs
Receptor H3 -odpowiada za objawy ze strony układu nerwowego i są to
bóle głowy, migreny, zawroty głowy, problemy z zasypianiem, zaburzenia termoregulacji, funkcji motorycznych, pamięci, koncentracji
Receptor H4 -odpowiada za choroby autoimmunologiczne, nowotwory
Jednak główną przyczyną jest genetyczne lub nabyte upośledzenie funkcji enzymatycznej DAO lub HNMT. Wykazano, że różne polimorfizmy pojedynczego nukleotydu (SNP) w genie DAO są powiązane z chorobami zapalnymi i nowotworowymi przewodu pokarmowego , takimi jak alergia pokarmowa, nadwrażliwość na gluten, celiakia,choroba Leśniowskiego- Crohna , WZJG-wrzodziejące zapalenie jelita grubego i gruczolak jelita grubego.
Diagnoza
Objawy nietolerancji histaminy są czasem błędnie i późno interpretowane ze względu na występujące objawy które są podobne w alergiach pokarmowych i nietolerancji siarczynów.
Diagnoza to najpierw wykluczenie alergii i nietolerancji pokarmowych, przerostów bakteryjnych , np. Sibo, celiakii i chorób zapalnych jelit- w błonie śluzowej jelita grubego u pacjentów z alergią pokarmową stwierdzono współistniejące zmniejszenie enzymu HNMT i upośledzoną całkowitą zdolność degradacji histaminy (THDC). Dlatego też w badaniach zasugerowano, że zaburzony metabolizm histaminy odgrywa rolę w patogenezie tych chorób.
Następnie oznaczamy enzym DAO i poziom histaminy we krwi, dostępne jest również jej badanie z próbki kału. Poziom DAO we krwi może się zmieniać u tej samej osoby e kolejnych badaniach, ostatecznym potwierdzeniem diagnozy jest ustąpienie objawów po eliminacji produktów wyzwalających.
Dodatkowo określamy poziom witaminy B6, witaminy C, cynku i miedzi w organizmie.
Warto skonsultować z lekarzem, czy wystarczy zastosować dietę, czy konieczne jest uzupełnienie niedoboru enzymu DAO w organizmie preparatami farmakologicznymi.
Objawy
Nawet u zdrowych osób może wystąpić silny ból głowy lub zaczerwienienie twarzy z powodu spożycia dużych ilości histaminy, Typowe objawy nietolerancji histaminy obejmują zaburzenia żołądkowo-jelitowe, kichanie, nieżyt nosa i przekrwienie nosa, ból głowy, bolesne miesiączki , spadki ciśnienia lub jego wzrost, arytmie, pokrzywka, świąd, zaczerwienienie i astma.
Jelita
Produkcja histaminy przez bakterie w ludzkich jelitach wpływa na odpowiedź immunologiczną, chociaż głównym źródłem histaminy jest żywność. Szerokie spektrum efektów histaminy na szereg procesów komórkowych powoduje różne zaburzenia żołądkowo-jelitowe, w tym alergię pokarmową, nietolerancję histaminy, zespół jelita drażliwego i chorobę zapalną jelit. Podwyższone stężenia histaminy i zmniejszona aktywność DAO zaobserwowano w przypadku różnych chorób zapalnych i nowotworowych, takich jak choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejącym zapaleniu okrężnicy, enteropatii alergicznej, alergii pokarmowej i nowotworach jelita grubego.
AZS
Atopowe zapalenie skóry i nietolerancja histaminy to dwie różne stany chorobowe ale czasami mogą występować razem. U osób z AZS istnieje pewne ryzyko współistnienia nietolerancji histaminy ponieważ zwiększone stany zapalne i nadwrażliwość skóry mogą wpływać na reakcję histaminowe w organizmie. Chorzy na AZS mogą być bardziej narażone na symptomy nietolerancji histaminy ze względu na komplikacje zdrowotne związane ze skórą i układem immunologicznym.
Układ nerwowy i psychosomatyka
W organizmie histamina pełni funkcję neurotransmitera który przekazuje sygnały między komórkami nerwowymi. Osoby cierpiące na stany lękowe mogą mieć wysoki poziom histaminy we krwi lub problemy z jej metabolizmem, co może prowadzić do nasilenia objawów.
Nietolerancja histaminy może często manifestować się poprzez objawy psychiczne które mogą wpływać na samopoczucie i funkcjonowanie a są to zmiany nastroju, zmęczenie, problemy z koncentracją i fobie.
Histamina odgrywa rolę w regulacji snu i stanu czuwania gdyż zmiany stężenia histaminy w mózgu wpływają na naszą świadomość, pobudzenie i zdolność do koncentracji.
Badania sugerują że zmiany w poziomie histaminy mogą mieć wpływ na funkcje poznawcze takie jak pamięć uczenie się i uwaga.
Migrena
W organizmie występuje równowaga między histaminą a innymi substancjami chemicznymi takimi jak serotonina, a zaburzenie tej równowagi może prowadzić do migreny u niektórych osób.
Zmiany hormonalne
Histamina stymuluje, w sposób zależny od dawki, syntezę estradiolu i wywiera umiarkowany wpływ na syntezę progesteronu.
Zmiany hormonalne takie jak te zachodzące podczas cyklu menstruacyjnego u kobiet mogą wpływać na regulację histaminy i przyczyniać się do zaostrzenia objawów alergicznych lub migreny.
Sibo
Nieprawidłowy wzrost bakterii w jelicie cienkim Sibo może doprowadzić do zwiększonego poziomu histaminy we krwi lub zmniejszonej zdolności do jej metabolizowania.
Fruktoza
Fruktoza może wpłynąć na zdolność organizmu do prawidłowego metabolizowania histaminy i wzrostu jej stężenia. Niektóre osoby z nietolerancją histaminy mogą doświadczać zaostrzenia objawów po spożyciu żywności zawierającej dużo fruktozy.
Leki specyficznymi inhibitorami DAO
-środki kontrastowe mogą uwalniać histaminę
-paradoksalnie leki które blokują receptory histaminowe mogą mieć wpływ na funkcjonowanie układu nerwowego w tym na sen, zdolność koncentracji i inne aspekty funkcji poznawczych
-środki znieczulające, przeciwbólowe, niesteroidowe leki przeciwzapalne NLPZ
-beta blokery i beta adrenolityki
-leki stymulujące układ immunologiczny
-leki przeciw hipotoniczne, przeciw nadciśnieniowe, przeciw arytmiczne, diuretyki
-leki wpływające na motorykę jelit, antybiotyki, mukolityki, broncholityki, cytostatyki
-leki przeciwdepresyjne
Antagoniści histaminy
-kwercetyna zawarta w czosnku, cebuli, warzywach liściastych czy brokułach blokuje wydzielanie histaminy
-witamina C antyoksydant ogranicza skutki działania histaminy w organizmie
-witamina B6 stymuluje aktywnośćenzymu DAO, uczestniczy w stabilizacji komórek tucznych które uwalniają histaminę w odpowiedzi na bodźce alergiczne lub zapalne. Witamina B6 jest koenzymem w metabolizmie aminokwasu. Dlatego suplementacja odpowiednią ilością witaminy B6 i C może być korzystna dla osób cierpiących na reakcje alergiczne lub nadmierną aktywność histaminy
-miedź oraz cynk-cynk poprzez swoje właściwości antyalergiczne i antyzapalne ogranicza aktywność histaminy
Dieta
Celem jest wypracowanie nawyków żywieniowych wykluczających spożywanie produktów tak aby objawy nie występowały lub były minimalne, polega na wykluczeniu produktów bogatych w histaminę, tych które ją uwalniają z organizmu i tych które hamują aktywność DAO.
Jest to metoda prób i błędów, która składa się z trzech etapów, pierwszy polega na eliminacji na 2-8 tygodni produktów z histaminą. Druga faza trwa 6 tygodni i jest to faza testu- wprowadzamy produkty w celu ustalenia indywidualnej tolerancji. Ważna jest uważna obserwacja i zapisywanie objawów lub ich braku, związanych nie tylko ze spożyciem posiłku lecz np. wystąpieniem stresujących sytuacji. W trzecim etapie długoterminowym ustalamy sposób żywienia na podstawie tych dwóch pierwszych. Każdy znas jest inny i produkty dozwolone mogą wywołać objawy a czasem produkty zakazane tych objawów nie wywołają. Pokarmy z listy produktów bezpiecznych, mogą stać się niedozwolone, jeśli nie jest zachowana higiena i ich odpowiednie czy zbyt długie przechowywanie. U bardziej wrażliwychosób objawy może wywołać dawka od 5 do 10 mg, a im dawka ta będzie wyższa, tym symptomy bardziej nasilone.
Ponieważ wpływ na zawartość histaminy w produktach ma zachowana higiena i ich przechowywanie, powinny one przede wszystkim być świeże ispożyte bezpośrednio posporządzeniu; w przypadku mięsa i ryb opcją jest zamrożenie bezpośrednio po zakupie.
Należy unikać żywności przetworzonej i związków takich jak- benzoesany, amarant, błękit patentowy, erytrozyna, glutaminiany, kwas sorbinowy, siarczyny, żółcień cholinowa, tartrazyna.
Nie ma ściśle doprecyzowanej, jednej listy produktów zakazanych, różne źródła podają nieco inne dane, lecz z pewnością są to te nadpsute oraz
-alkohole- wino, piwo, szampan
-kofeina- kawa i herbata, popularne cukierkii suplement guarana, yerba mate, orzechy koli
-napoje i soki warzywne i owocowe, słodkie napoje gazowane, kombucha
-marmolady, dżemy, powidła
-produkty zbożowe glutenowe
-fermentowane produkty mleczne- kefir, maślanka, zsiadłe mleko, jogurty
-pszenica, jęczmień, żyto, orkisz, pieczywo na zakwasie
-produkty długo dojrzewające, tak sery jak i wędliny
-z grup serów to camembert, pleśniowe, parmezan, topione oraz wyprodukowane z surowego mleka, ementaler, ser górski, roquefort
-wędliny- szynka parmeńska, krakowska podsuszana, prosciutto, myśliwska, kabanosy, kindziuk, salami, peperoni, pasztety, salceson, wszystkie konserwy, wspomnę też o flakach i boczku
-czerwone mięso
-ryby o ciemnym mięsie- makrela, tuńczyk, sardynki, śledż, ale też konserwy rybne, śledź w occie, kawior, pakowane małże, ostrygi i kraby, surimi oraz łosoś i ryby wędzone
-ocet i przetwory go zawierające- ketchup, majonez, sosy barbecue i słodko kwaśne, grzybki marynowane, pikle, cebulka czy papryka marynowana
-sos sojowy
-kiszonki, np. kimchi oraz wszystkie kiszone warzywa, powszechnie stosowana kapusta i ogórki kiszone, tempeh, miso
-zamienniki nabiału- jogurt kokosowy, napój migdałowy, napój sojowy
-produkty na bazie i zawierające drożdże- suplement diety, płatki drożdżowe, ciasta do pizzy, zapiekanki, hamburgery, kluski na parze oraz wyroby cukiernicze- paczki, ciasto drożdżowe, drożdżówki
-kasza gryczana, pęczak, ryż, makarony, płatki owsiane- rzadko ale są wykluczane
-oliwa i olej, masło, margaryny-rzadko bywają wykluczane
-czekolada, marcepan, kremy czekoladowe, kakao
-orzechy, masło orzechowe, migdały, pistacje, włoskie i ziemne, słonecznik
-jaja, zwłaszcza surowe białko
-miód, karmel
-rośliny strączkowe- bób, fasola, soczewica, ciecierzyca, fasolka szparagowa, soja
-grzyby , suszone również
-owoce truskawki, maliny, jagody, czerwone śliwki, winogrona, awokado, czereśnie, gruszki, banan, ananas
-wszystkie owoce cytrusowe
-owoce suszone, kandyzowane, liofilizowane
-warzywa- pomidor, szpinak, jarmuż, bakłażan, szparagi, niektóre źródła podają kapustę i ziemniaki
-przyprawy- cynamon, curry, pieprz, oregano, ostra papryka, kminek, bazylia, lisc laurowy, ziele angielskie, rozmaryn, estrogen, kurkuma, gałka muszkatałowa, anyż, goździki
-zioła-rumianek, szałwia, bratek trójbarwny, kora wierzby, mięta, lipa, dzika róża
-dodatki spożywcze- kostki rosołowe, sosy i zupy instant
-gumy do żucia
Produkty dozwolone
mleko oraz przetwory takie jak: mleko, śmietana, twaróg, ser ricotta, twarożek ziarnisty, serek wiejski, mozzarella
produkty zbożowe- pieczywo pełnoziarniste, kasza gryczana niepalona, makaron, ryż
warzywa (oprócz zakazanych) i potrawy z ich udziałem, takie jak: marchew, cukinia, brokuły, kalafior, buraki, dynia, cebula, rzodkiewki, por, czosnek, kukurydza, szparagi, papryka, sałata (różne rodzaje), boćwina
owoce (oprócz zakazanych) i przetwory z ich udziałem: jabłka, figi, grejpfrut, winogrona, mango, gruszki, rabarbar, arbuz, jagody czarne, wiśnie, czarne porzeczki, melony, mango, liczi
jaja
masło i naturalne olej rzepakowy, oliwa z oliwek
siemię lniane, chia, pestki dyni, migdały
przyprawy sól i pieprz
ryby białe (świeże lub mrożone): miruna, mintaj, okoń, fladra, pstrąg, dorsz, sandacz, sola, czarniak, gładzica, morszczuk, wątłusz
mięso- kurczak, indyk, wołowina, wieprzowina, szynka
migdały, mak, kokos, kasztany jadalne
ziemniaki, ryż, kukurydza, orkisz, quinoa, amarantus
zioła- świeże
Współczesny model żywienia człowieka z przewagą dań przetworzonych to, wcześniej czy później, gwarancja występowania dolegliwości jelitowych, warto więc zastanowić się nad wprowadzeniem na stałe zdrowych nawyków zgodnie z zasadą że lepiej zapobiegać niż leczyć.
Steigenberger H. Dieta antyhistaminowa. Wydawnictwo Lekarskie PWZL
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0002916523280533?via%3Dihub#bib14
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/17490952/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/26242570/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC9610630/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27576125/