WITAMINA A
Witamina A odgrywa kluczową rolę w różnych funkcjach biologicznych, odpowiada za wzrok, rozwój fizyczny, ekspresję genów, różnicowanie komórek rozrodczych, rozwój łożyska, zarodka i płodu, regulację odpornościową i metabolizm glukozy i tłuszczów. Niedobór witaminy A może przyczyniać się do rozwoju zaburzeń metabolicznych, takich jak cukrzyca i otyłość.
Witamina A regulatorem sytości
Badania naukowe sugerują że witamina A może odgrywać rolę w regulacji sytości poprzez wpływ na produkcję hormonu głodu- greliny i sytości- leptyny. Może być też zaangażowana w regulację przemian energetycznych w organizmie i utrzymanie zdrowego metabolizmu.
Otyłość i poziom witaminy A
Istnieje związek między BMI a poziomem witaminy A- otyłość może powodować zmiany w absorpcji i metabolizmie składników odżywczych, w tym witamin. Ponieważ proces trawienia i funkcje metaboliczne mogą zostać zaburzone przez otyłość, gdyż negatywnie wpływa ona na wchłanianie i wykorzystywanie niektórych składników odżywczych.
Aktywne i biologicznie spokrewnione substancje, które składają się na witaminę A to retinoidy- retinal, estry retinylu {palmitynian, propionian oraz octan} i kwas retinowy.
Aktywność biologiczną witaminy A wykazują także niektóre karotenoidy, a wśród nich: β-karoten, α-karoten i β-kryptoksantyna.
Witamina A wraz z witaminami D, E i K jest zaliczana do witamin rozpuszczalnych w tłuszczach. W naszym organizmie witamina A gromadzi się przede wszystkim w tkance tłuszczowej i wątrobie, skąd w razie niedoboru jest uwalniana.
Niedobór witaminy A u osób zdrowych nie zdarza się często- jej źródłem jest wiele produktów, jednak o ile naturalne formy witaminy A (retinol i karotenoidy) są odporne na gotowanie, to mogą ulatniać siępodczas smażenia i pieczenia. Nie chronione przed światłem szybko ulegają rozkładowi.
Niedobór może wynikać ze stosowania restrykcyjnych diet w tym niskotłuszczowych, niedożywienia, zaburzeń metabolizmu. U osób z zaburzoną pracą trzustki i chorujących na mukowiscydozę, choroby układu pokarmowego, w trakcie przewlekłych infekcji wzrasta ryzyko niedoborów witaminy A.
W przypadku niedoborów objawami są zaburzenia widzenia, zmiany czynnościowe w oku, pojawienie się ślepoty zmierzchowej tzw. „kurza ślepota”,zwyrodnienie nabłonka wyściełającego błony śluzowe dróg oddechowych, rodnych i moczowych, przewodu pokarmowego oraz skóry, zatrzymanie wzrostu kośćca i zębów u dzieci i młodzieży, degeneracja włókien nerwowych, gorsze przechodzenie infekcji wirusowych-np. COVID-19
Suplementacja
Przed rozpoczęciem suplementacji i w przypadku występowania objawów niedoborów rekomenduje się oznaczenie jej poziomu badaniem retinolu w surowicy.
Jest to istotne, gdyż nadmiar witaminy A zgromadzony w tkance tłuszczowej nie może być wydalony z organizmu i może być toksyczny.
Suplementację witaminy A powinno się połączyć zwitaminą D ze względu na synergie receptorów.Długotrwałe spożywanie alkoholu oraz niedobór cynku może niekorzystnie wpływać na wykorzystanie zapasów witaminy A z wątroby oraz na wchłanianie jej z jelit.
Objawy nadmiaru to światłowstręt, wypadanie włosów i łamliwość paznokci, suchość skóry,nadpobudliwość, brak koncentracji, zaburzenia żołądkowo-jelitowe.
Co zaburza wchłanianie witaminy A oraz interakcje z lekami
Leki wpływające na upośledzone wchłanianie tej witaminy to m.in.: IPP- zobojętniające kwas solny, przeciwdrgawkowe, barbiturany, bleomycyna, kolchicyna, cholestyramina, kolestypol, neomycyna, orlistat, olej parafinowy, chemioterapia, należy zachować ostrożność w czasie antybiotykoterapii i antykoncepcji- środki antykoncepcyjne zawierające estrogen mogą powodować wzrost poziomu witaminy A we krwi.
Witamina A odpowiada za
prawidłową czynność siatkówki oka, dlatego zmniejsza ryzyko zaćmy;
powstawanie czerwonych krwinek poprzez udział w tworzeniu hemu i glikoprotein
obniżenie ryzyka chorób w tymnowotworowych, sercowo-naczyniowych
przedwczesne starzenie- chroni organizm przed toksycznym działaniem wolnych rodników
utrzymanie prawidłowego stanu naskórka- regulując proces jego złuszczania
W kosmetyce witamina A jest ceniona za efekt wygładzający zmarszczki, ujędrniający, redukujący przebarwienia. Jest stosowana w leczeniu trądziku, AZS i łuszczycy.
Dostarczana od wewnątrz czy to z pokarmem czy w formie suplementu pobudza wzrost tkanki nabłonkowej skóry, poprawia kondycję cery, skóry i włosów.
Aby zapewnić wystarczającą podaż witaminy A, zaleca się spożywanie zbilansowanej diety bogatej w warzywa i owoce o żółtej, pomarańczowej i zielonej barwie, takie jak marchew, dynia, szpinak, sałata, papryka żółta, czerwona i zielona. Mogą to być także pomidory, morele, brzoskwinie czy pomarańcze. Duże ilości witaminy A są także zawarte w produktach mlecznych - dojrzewających serach, mleku i maśle. Dobrym źródłem są podroby, ryby- tuńczyk, węgorz, śledź, makrela a także jaja.
https://www.nature.com/articles/s41598-024-71145-4
https://czmdm.pl/aktualnosci/witamina-a-na-co-pomaga-i-kiedy-powinna-byc-stosowana
https://www.mito-pharma.pl/Witamina-A-jak-prawidlowo-ja-suplementowac-i-z-czym-laczyc-blog-pol-1644840797.html
Kuklinski. B. Mitochondria […] 2017